مطلب ارسالی ازbehnam

 تاریخ افکار عمومی بسیار قدیمی است. ابداع این مفهوم را به ژان ژاک رسو نسبت می دهند.اصطلاح افکار عمومی (public opinion ) به معنای امروزی نخستین بار توسط "ژاک نکه" وزیر دارایی لویی شانزدهم، در آغاز انقلاب فرانسه مطرح شده است. او این ترکیب را به منظور بازگو کردن علت رویگردانی سرمایه گذاران از بورس پاریس به کار برده است.

پیدایش افکار عمومی با نظام های دمکراتیک پارلمانی، توزیع گسترده سواد و پیدایش رسانه ها پیوند بسیار نزدیکی دارد و با توسعه این سه، افکار عمومی نیز بیشتر مورد توجه واقع می شود. نخستین اندیشه ها و تحلیل های علمی درباره موضوع افکار عمومی، در پایان قرن نوزدهم(1901 م) به گابریل تارد فرانسوی تعلق داشته که در کتاب خود با عنوان "افکار و توده" رابطه میان پیدایش عموم و خبرنگاری را از یک سو و پیدایش افکار عمومی را از سوی دیگر به تحلیل کشید.

 بخش دوم: مفهوم و ماهیت افکار عمومی

 قسمت اول: عوامل موثر بر توجه به افکار عمومی

 رشد همه جانبه افکار عمومی در سطح جهان به چندین عامل بستگی دارد:1) تکنیک بررسی پیشرفته2) خوراک فراوان برای تغذیه افکار: تحولات سیاسی، درگیری های جناحی، انتقادهای رسانه­ای، همایش هاو...3)به دلایل متعدد از جمله رقابت­های سیاسی ،تجاری واکنش­ها و داوری­های مردم مورد توجه قرار دارد.4) مسائل بین المللی: در موضوعات مختلف کسی موفق است که به افکار عمومی و در کنار آن به سیاست­های بین المللی توجه کند.بسیاری از رفتارهای ما وابسته به تصمیمات بین المللی و حتی دیگر کشورهاست. 5) رشد فزاینده روابط اجتماعی : افکار عمومی در روابط اجتماعی تغییر ایجاد می­کند. روابط اجتماعی در پرتو شکل­گیری­ها و تحولات افکار عمومی پیوسته و روز به روز غنی­تر و مستحکم­تر شده  که رسانه­ها در این زمینه نقش دارند.6)گسترش دموکراسی: با گسترش دموکراسی مراجعه به آرائ عمومی برگزاری انتخابات مورد توجه است.

دولتمردان نیز باید به افکار عمومی توجه کنند تا بتوانند حمایت آنان را داشته باشند. 7) گسترش نهادهای آموزشی: توسعه نهاد­های آموزشی رشد افکار عمومی را به دنبال دارد.8)­گسترش رسانه­ها و ارتباطات: توسعه فناوری های جدید موجب تنوع و تعدد رسانه های اینترنتی، مخابراتی، درون فردی و ... می شوند.هر یک از این رسانه ها منعکس کننده نظریات جامعه اند که در نهایت به توسعه افکار عمومی دامن می زنند.9) شرایط اقتصادی:در عرصه اقتصادی بنگاه هایی موفق می شوند که با شناخت افکار عمومی رفتار خود را تنظیم کنند.

 قسمت دوم: منشاء تشکیل افکار عمومی و شرایط شکل­گیری آن

 سه خصلت افکار عمومی شامل آشکار بودن، آگاهانه و هوشیارانه بودن و از وسعت کافی برخوردار بودن است. افکار عمومی در شرایط مشخص به وقوع می پیوندند که این شرایط عبارتند از: 1) باید واقعه مرکزی(ترور، زلزله، انتخابات، سقوط هواپیما، تصادف، انفجار) و یا وقایع متناوب (مانند نارضایتی های عمومی، تورم، جنبش دانشجویی، اعتصابات) وجود داشته باشد تا موضوع، مورد توجه افکار عمومی قرار گیرد. 2)باید فضا مساعد باشد تا افکار عمومی در بستر مردمی شکل گیرد.3) باید محتوای افکار عمومی با الگوهای فرهنگ جمعی مطابقت داشته باشد.4)باید محتوای افکار عمومی پاسخگوی نیازهای ظاهری و باطنی افراد باشد.5) باید افکار عمومی به واسطه رسانه ها گسترش یابد. 6) باید افکار عمومی با دخالت مستقیم مردم اشاعه یابد.

 قسمت سوم: تعریف افکار عمومی

 افکار عمومی در فرهنگ علوم اجتماعی این­گونه تعریف شده: افکار عمومی عبارت است از مجموع عقاید، نقطه نظرها و گرایش های بخش بزرگی از جامعه، پیرامون یک موضوع در یک زمان معین و یا افکار عمومی مجموعه ای از عقاید شخصی، در مورد یک امر مربوط به شرایط زیست گروهی است. انجمن جهانی تحقیق افکار عمومی این تعریف را ارائه کرده: افکار عمومی مجموعه عقایدی است که افراد درباره آن موضوع، دارای منافع و علایق می باشند.

 بخش سوم: شایعه و افکار عمومی

 شایعه حاصل ارتباطات شفاهی و گفت و شنودهای وسیع مردم است.در جوامعی که ارتباطات شفاهی و سنتی، پایگاه قوی تری دارد، خاستگاه و جایگاه شایعه نیز از زمینه های مساعدتری برخوردار است.شایعه همیشه وجود دارد اما در زمان بحران و رسوایی های اجتماعی رشد می یابد.گاهی از آن به عنوان ابزار سیاسی استفاده می­کنند. شایعه یکی از ابزارهای پنهان تبلیغ و نوعی ارتباطات غیر رسمی است که در شکل گیری افکار عمومی نقش تعیین کننده ای دارد.

 مفهوم شایعه و ویژگی­های آن

 شایعه یک داستان یا خبری است که اصولا از واقعیت به دور است. این داستان یا خبر در شرایطی پخش می­شود که واقعیت در مورد آن موضوع مبهم مانده باشد. شایعه، وسیله­ای است برای اینکه مردم تحولات و جریانات اطراف خودشان را به خصوص آنهایی که مبهم مانده را بهتر درک کنند و دیدگاه و جهت گیری خودشان را مشخص نمایند. دقیقا به این دلیل است که مردم آن شایعاتی را قبول دارند که با جهت گیری و دیدگاه خودشان هماهنگ است. میزان کم و زیاد بودن رسانه­ها نیز بر رشد شایعه موثر است.

 شایعه در چه شرایطی رشد پیدا می کند؟

 1-      تفاوت بین عرضه و تقاضای اطلاعات، یعنی زمانی که میزان تقاضا برای اطلاعات بیشتر از عرضه آن باشد. شایعه زائیده فریب اطلاعاتی، اطلاعات غلط، ناقص و متضاد است. شرایطی وجود دارد که عرضه اطلاعات فراوان است، اما باز هم شایعه رشد پیدا می کند. نوع اطلاعات داده شده در این زمینه موثر است.

2-      شایعه بیان بخشی از نگرانی و اضطراب افکار عمومی است. به دلیل عدم اعتماد مردم نسبت به رسانه ها در زمان بحران، شایعه رشد می کند.

3-      زمانی که ابهام و شک وجود داشته باشد.هر چه ابهام بیشتر باشد، زایش شایعه بیشتر خواهد بود.

 ویژگی های شایعه

 1-    منبع نامشخص یا سیاه 2- مخاطبان متنوع و پراکنده3- مجراهای انتقال رسمی و غیر رسمی4- سرعت بالا و شگفت انگیز 5- استفاده از قید زمان حال 6- هزینه اندک 7- قابلیت پذیرش بالا8- قابلیت کنترل دشوار9- تولید ساده 10- دشواری مبارزه با آن

 اهداف شایعه ساز

 شایعه منبع ناشناخته دارد و اصولا در پی بهره برداری از آن هستند. در زمان بحران، فضای مطلوبی برای شایعه وجود دارد. اهداف شایعه ساز را میتوان به این شرح خلاصه کرد : الف) ایجاد بدبینی نسبت به مسئولان یک جامعه ب) افزایش نگرانی و اضطراب در مردم ج) بهره­برداری سیاسی د) بهره­برداری اقتصادی ه) ترور شخصیت و) ایجاد فضای ناسالم اجتماعی ز) ایجاد تقابل و صف بندی میان قشرهای مختلف ح) سرگرمی و وقت گذرانی

 روش مقابله با شایعه

 چند روش برای مقابله با بروز شایعه پیشنهاد می شود: 1) تضاد در گفته­ها از بین برود. یعنی اطلاعات عرضه شده درباره یک موضوع از منابع متفاوت، نباید تناقض داشته باشد. 2) اطلاعات به طور کامل ارائه شود.

 طول عمر شایعه

 عمر شایعه نیز با توجه به محتوی و موضوع آن متفاوت است: 1- شایعاتی که طول عمر مشخصی دارند. مثلا در انتخاب وزرا تا زمانی که وزیر انتخاب شود.2- شایعاتی که طول عمر ثابت ندارند . مثل گرانی

3 - شایعاتی که زمان خاص دارند. موضوعی شایعه شده است مدتی از آن شایعه خبری نیست، اما چون شرایط فراهم می شود بر سر زبان می افتد. مثل زلزله بم و شایعات مربوط به زلزله قبل 

 بخش چهارم : مجاری تشکیل دهنده افکار عمومی

 قسمت اول - رسانه­ها

 باور عمومی این است که رسانه­ها مهمترین عامل شکل دهی به افکار عمومی هستند. از لحاظ جامعه شناسی سه دیدگاه اساسی در این زمینه وجود دارد:

1-    دیدگاه تاثیر نامحدود؛ رسانه­ها می­توانند بر مخاطبان تاثیرات عمیق بگذارند و آنان را به هر شکلی در آورند.

2-    دیدگاه تاثیر محدود؛ رسانه­ها خیلی قدرتمند نیستند، فقط می­توانند عقاید موجود را تقویت کنند.

3-    دیدگاه­ انتقادی(دوره جدید): رسانه­ها را در خدمت سرمایه­داری می­داند و تاثیر آن را پیچیده ارزیابی می­کند.

 جایگاه و قدرت رسانه­ها در شکل گیری افکار عمومی

 در این زمینه نظریه های متفاوتی وجود دارد که عبارتند از :

1-    نظریه تزریقی یا تاثیر نامحدود

بر اساس این نظریه می­توان پیام را به نحوی تجویز کرد که در ذهن و قلب مخاطب اثر بگذارد در حدی که تاثیر مورد نظر فرستنده پیام در او ایجاد شود. پیام مثل ماده داخل سرنگ می ماند که وقتی به بیمار تزریق شود، تاثیر مورد نظر در او ایجاد می شود.پس رسانه ها سازنده تمام و کمال افکار عمومی هستند.

2-    نظریه استحکام (تاثیر محدود)

براساس این نظریه قدرت پیام رسانه محدود است. رسانه ها فقط می توانند عقاید موجود را تقویت کنند. به عبارتی رسانه ها تغییرات بنیادین درافکار عمومی ایجاد نمی کنند. در بین عناصر ارتباطی به مخاطب توجه می شود و مخاطب پویاست.مثلا در زمان جنگ اخبار مربوط به جنگ زودتر مورد پذیرش قرار می گیرد.

3- نظریه دو یا چند مرحله ای ارتباط

بر اساس این نظریه، پیام وسایل ارتباطی ابتدا به رهبران عقاید یا رهبران فکری می رسد و از طریق آنها به مخاطبین واقعی منتقل می شود. رهبران عقاید تنها نقش گزینش گر خبر را ندارند بلکه اخبار را بر اساس دیدگاه های خودشان دستکاری کرده و به مخاطبین منتقل می کنند.اگر اخبار رسانه ها مورد توجه رهبران فکری واقع نشود در افکار عمومی تاثیرگذار نخواهد بود.

4-    نظریه برجسته سازی

رسانه ها در انتقال پیام ها نوعی برجسته سازی یا اولویت به وجود می آورند، به عبارت دیگر رسانه ها نمی توانند تعیین کنند که مردم چطور بیندیشند، اما قادرند به مردم بگویند درباره چه فکر کنند و از این طریق تاثیر کمی بر مخاطبان دارند. در واقع کار رسانه ها اولویت دهی به مخاطب می شود و تاثیر فقط در رفتار مخاطب است.

5-    نظریه استفاده و خشنودی

در شکل دهی افکار عمومی براساس این نظریه مخاطب به نیاز خودآگاه است و به دنبال اطلاعاتی می رود که دوست دارد و طالب آن است. بنابراین مخاطب پویاست، رسانه­ها با هم رقابت می­کنند. مخاطب جستجوگر است. مخاطب از بین مجموعه رسانه ها و پیام ها دست به انتخاب می زند.

6-    نظریه وابستگی

براساس این نظریه پیام بر دانش و تفکر افراد موثر است، مثل نظریه تزریقی می اندیشد. اما یک تفاوت با آن دارد و آن اینکه مخاطب اعتیاد پیدا می­کند. مخاطبان با توجه به نیاز به سمت یک رسانه کشیده می­شوند و تداوم نیازها وابستگی ایجاد می­کند. هر چه نیاز مخاطبان بیشتر باشد، وابستگی بیشتر و هر چه وابستگی بیشتر باشد، تاثیر بیشتر است.

7-    نظریه مارپیچ سکوت

نوئل نئومان استدلال می­کند که سه ویژگی ارتباط جمعی، یعنی تراکم،

نظرات شما عزیزان:

نام :

آدرس ایمیل:

وب سایت/بلاگ :

متن پیام:

نظر خصوصی

 کد را وارد نمایید:

 

 

 

عکس شما

آپلود عکس دلخواه: